Çeliklerde "C" Karbon

Çelik malzemelerde "c" elementi miktarı, çeliğin mekanik özelliklerini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Karbon, çeliğin akma ve çekme mukavemetini artırır, ancak şekillenebilirliği ve kaynak kabiliyetini azaltır. Bu nedenle, çelik üretiminde karbon miktarı, kullanım amacına göre ayarlanmalıdır.

Karbonlu çelikler, karbon miktarına göre sınıflandırılır. Sade karbonlu çelikler, %0,05 ile %2 arasında karbon içerirler. Düşük karbonlu çelikler (%0,05 - %0,25), orta karbonlu çelikler (%0,25 - %0,6) ve yüksek karbonlu çelikler (%0,6 - %2) olarak ayrılırlar. Düşük karbonlu çelikler, yumuşak ve kolay şekillendirilebilir olmaları nedeniyle yapısal uygulamalarda tercih edilirler. Orta karbonlu çelikler, sertleştirilebilirlik ve dayanıklılık özellikleriyle makine parçaları ve takım çelikleri olarak kullanılırlar. Yüksek karbonlu çelikler ise çok sert ve aşınmaya dayanıklı olmalarıyla bıçak, yay ve tel gibi ürünlerde kullanılırlar.

Karbonun yanında, diğer alaşım elementleri de çeliğin özelliklerini etkiler. Örneğin, mangan (Mn), silisyum (Si), krom (Cr), nikel (Ni), molibden (Mo) gibi elementler, çeliğin sertliğini, dayanımını, korozyon direncini ve ostenit stabilitesini artırabilirler. Alaşımlı çelikler, alaşım elementleri miktarına göre hafif alaşımlı (%5'ten az) ve yüksek alaşımlı (%5'ten fazla) olarak ayrılırlar.

Çelik malzemelerde "c" elementi miktarı ve diğer alaşım elementleri miktarı, üretim yöntemleriyle değiştirilebilir. Örneğin, bessemer yöntemiyle düşük karbonlu çelik üretilebilirken, elektrik ark fırını yöntemiyle yüksek karbonlu veya yüksek alaşımlı çelik üretilebilir. Çeliğin ısıl işlem görmesi de özelliklerini değiştirebilir. Örneğin, sertleştirme işlemiyle martenzit yapısı elde edilerek sertlik artırılabilir.

Çelik malzemelerde "c" elementi miktarı ve diğer alaşım elementleri miktarı, çeliğin kullanım alanına göre tercih edilmelidir. Çünkü bu faktörler, çeliğin performansını ve ömrünü belirler.